تنش مرزی ترکیه و سوریه - دكتر صادق زيباكلام - خبرگزاري كردپرس

خبرگزاري كردپرس - 18 مهرماه 1391

شلیک چند خمپاره از داخل سوریه به روستایی مرزی در خاک ترک ها و پاسخ  متقابل ترکیه کار را به جایی کشاند که نخست وزیر ترکیه را به پارلمان این کشور کشانده و وی را بر آن داشت تا اجازه دفاع از سرحدات خود را حتی برای یک جنگ تمام عیار از نمایندگان بگیرد. هر چند این تنش ها تا کنون از آتش توپخانه بالاتر نرفته است اما به هر حال بر آتش تخاصم بین دو کشور دمیده است.  آیا این جدال خمپاره – توپخانه ای مرزی تبدیل به یک نبرد تمام عیار بین دو همسایه خواهد شد؟ درصورت وقوع چنین جنگی آیا متحد اصلی ترکیه یعنی ناتو وارد عمل خواهد شد؟ علت اظهار نظر مناقشه آمیز دیگر وزیر امورخارجه ترکیه درباره فاروق الشرع به عنوان جایگزینی برای اسد چیست؟ دکتر صادق زیبا کلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در یادداشتی به کردپرس به این سوالات پاسخ می دهد

احتمال افزایش تنش

من فکر می کنم وجود تنش در مزهای سوریه و ترکیه در وضعیت فعلی امری طبیعی است و حتی ممکن است ابعاد آن نیز وسیع تر شود. دلیل آن هم چندان پیچیده نیست چرا که رژیم ترکیه به سختی از مخالفان  حکومت بشار اسد دفاع می کند و چیزی بین 150 هزار نفر که نوعا هم مخالفین اسد هستند با خروج از داخل سوریه به این کشور پناهنده شده اند و حتی مقر بخشی از مخالفین بشار اسد در داخل مرزهای ترکیه است. بنابراین طبعی است یک وضعیت بسیار شکننده و بحرانی بین دو کشور وجود دارد که تا حدودی در حال گسترش یافتن نیز است. از این رو طبیعی است وقتی دو کشور هم مرز به این درجه از تخاصم می رسند درگیری های مرزی بین آنها نه تنها دور از انتظار نبوده که امری کاملا محتمل است

پرهیز سوریه از نبرد در جبهه ای جدید

اما سوالی که این روزها مطرح است این است که آیا این احتمال  وجوددارد که این تنش ها شدت یافته و تا سطح یک جنگ تمام عیار ارتقا پیدا کند؟ پاسخ من به این سوال منفی است. زیرا نه سوریه از یک نبرد تمام عیار استقبال می کند و نه ترکیه میلی به حرکت بدین سمت و  سو دارد. این حکم به خصوص در مورد سوریه صادق است برای اینکه توان ارتش سوریه به خصوص طی چند ماه اخیر بر اثر جنگ شهری با مخالفین مسلح خود دچار ضعف و فرسایش شده است و علی القاعده توان صف آرایی در مقابل یک ارتش تا دندان مسلح مانند ترکیه را ندارد

سوری ها به خوبی به این امر واقفند که در صورت باز شدن جبهه جنگ علیه همسایه ترک خود با قوای نظامی طرف خواهند بود که علاوه بر تازه نفس بودن به سبب درگیری های مکرر  با کردهای جدایی طلب پ.ک.ک از آمادگی واکنش فوری و تمام  قد برای درافتادن با دشمنی نه چندان قوی مانند سوریه برخوردار است. ضمن اینکه ترک ها از نظر نیروی انسانی نیز بر همسایه عرب خود برتری دارند و به اعتقاد من با ثلث قوای مسلح خود هم قادرند پاسخ تهدید سوریه را بدهند

مردمی بودن اردوغان، برگ برنده دیگر ترکیه

علاوه بر تمام نکات ذکر شده آنچه ترکیه را به شدت از سوریه متمایز می کند مردمی بودن حکومت رجب طیب اردوغان نخست وزیر این کشور است که مشاهده کردیم حتی برای دفاع از خاک خود نیز از نمایندگان مردم رای گرفت. درحالی که حکومت بعثی در صورت وقوع چنین نبردی روی حمایت داخلی نیز نمی تواند زیاد حساب باز کند

با این تفاصیلی که گفته شد به ویژه سوری ها چنین فکری را در سر نمی پرورانند و به شدت از گسترده شدن نبرد خمپاره ای مرزی به سوی یک نبرد فراگیر ابا داشته و به اعتقاد بنده اصلا به آن فکر هم نمی کنند

از سوی دیگر ترکیه هم از جنگ گسترده با سوریه اجتناب می کند چرا که سیاستمداران ترک به خوبی واقفند که حکومت فعلی بیماری در حال احتضار است، پس هیچ اصراری بر گسترش مخاصمه فعلی تا سرحد یک جنگ تمام قد ندارند

فاروق الشرع، گزینه هوشمندانه داود اوغلو

البته ترکیه در قبال تحولات سوریه استراتژی هوشمندانه ای را طراحی و در حال اجرای آن است که تجلی آنرا در صحبت های دیروز داود اوغلو وزیر امورخارجه این کشور دیدیم و آن اینکه دولت ترکیه برای بعد از اسد از جانشینی گزینه ای به نام فاروق الشرع که بلندپایه ترین سنی دولت بعث است حمایت می کند. به عقیده بنده آقای داود اوغلو از آن رو روی این گزینه تاکید کرده که به یک نکته به خوبی واقف است و آن اختلاف چشمگیر بین مخالفان اسد است.

چرا که اپوزیسیون بشار اسد علیرغم گستردگی خود یکپارچه  و متحد نبوده و از تنوع فراوانی برخوردارند که همین مساله امکان عمل یکپارچه علیه اسد را تا حدی قابل توجه از آنها سلب کرده است. در بین مخالفین اسد چه مسلح و چه غیر مسلح گروههای مختلفی وجود دارند. در یک سو سلفی های وابسته به کشورهای حاشیه خلیج فارس و گروههای القاعده و بنیادگرای مسلمان هستند

 در کنار آنها اخوان المسلین طرفدار حکومت فعلی مصر با بشار می جنگند. جبهه دیگر هم متعلق به کردها است و علاوه بر آنها سنی های سکولار نیز با نظام فعلی سوریه سر ستیز دارند لذا تنها چیزی که این گروهها را به هم متصل می کند سرنگونی  رژیم فعلی است و جایگزین خاصی که روی آن اتفاق نظر داشته باشند هم بین آنها وجود ندارد

بنابراین در شرایط فعلی اگر بشار اسد سقوط کند اختلافات بین این گروهها با نزاع با رژیم حاکم تبدیل به منازعات با دیگر گروههای مخالف خواهد شد و این واقعیت بحران سوریه را پیچیده تر از قبل می کند. ترک ها هم با علم به این موضوع سعی دارند با مطرح کردن گزینه ای از داخل همین نظام؛ که وجهه معقولی در نزد افکار عمومی داشته و به عنوان سیاستمداری تندرو شناخته نمی شود؛ پس از سرنگونی با کناره گیری اسد وی را کرسی ریاست کشور بنشانند تا با توجه به شخصیت معتدل خود وحدت لازم را در درون مرزهای سوریه ایجاد کرده و از تجزیه و جنگ داخلی بعد از اسد در این کشور جلوگیری کرده  تا آتش سوریه دامن همسایگان آن از جمله ترکیه هم نگیرد